donderdag 2 augustus: Kraukau

Vanmorgen zijn we in de oude Joodse wijk Kazimierz geweest. Het wordt beschouwd als het centrum van het Jodendom in Polen, in Europa, en door sommigen zelfs van de hele wereld, vanwege het hier gepraktiseerde Chassidisme, een onderstroming.
Het is een echte oude Joodse wijk, behalve dan dat er geen of nauwelijks Joden wonen. Maar wel vele, vele herinneringsplaatsen als huizen, synagoges, begraafplaatsen, restaurants, een museum, pleinen, markten, enzovoort. We hebben een lange wandeling gemaakt met veel uitleg en verhalen van Lodi vd Kamp. Wat je nu ziet van het Jodendom hier, is niet meer dan een moderne culturele oprisping. Met het Joodse geloof heeft het niet zoveel te maken, zeer tot spijt van Lodi. Uitgebreid over de oude begraafplaats gelopen, gekeken en gedacht: een verdwenen wereld.

's Middags zijn we naar Oswiecim / Auschwitz gereden. Wat moet ik daar nu nog over vertellen na alles wat er al over geschreven en verteld is. Het er lopen en kijken is iets wat ik al jaren geleden bedacht had, en nu ben ik er: stil, verbaasd, ontdaan, niet-begrijpend. Ik zou er toch veel langer willen lopen, in mijn eigen tempo en vooral overal kijken. We zijn in de aparte barak voor Hollanders geweest, we hebben 2 ton haar zien liggen, duizenden kinderschoenen, duizenden potten en pannen, schoenpoetsmiddelen, koffers, kleding, en van alles wat een mens meeneemt als hij op reis gaat en niet weet waar naartoe en voor hoe lang .......
Over de onvermijdelijke 'waarom'-vraag vertelde Lodi natuurlijk weer een verhaal. Een generaal liet zich van dure stof een nieuw uniform maken. Hij wilde het restant van de gebruikte stof ook terug hebben, maar de kleermaker zei, dat alles in het uniform verwerkt was. Dat geloofde de generaal niet. Tenslotte zei de kleermaker, dat hij dan wel het uniform uit elkaar zou halen om aan te tonen, dat alle stof er toch in zat. Zo gezegd, zo gedaan. Het klopte. En als je dus antwoord wil hebben op de waarom-vraag, moet je terug naar toen de wereld in elkaar gezet werd door de Schepper, of wachten tot Hij terugkomt.

Tenslotte ook doorgereden naar het vernietigingskamp Birkenau, o.a. van de film Schindlers List. Onderweg in de bus heeft Lodi ons weer een kort seminar gegeven over getuigenissen van overlevenden. Je kunt eigenlijk alleen maar zwijgen, of juist elkaar verhalen vertellen van mensen die de kracht ontvangen om verder te gaan, en te overleven. Of zoals ik jullie eerder dat verhaal vertelde over die rabbiijn die 'alleen zijn kleren vies maakte, maar zijn ziel niet.'

Onderweg ergens gegeten en doorgereden naar Lodz naar het volgende hotel.